Kök hücrelerin mucizevi etkileriyle yıllara kolay ve hızlı bir şekilde meydan okuyabilirsiniz. Bu yazımızda
“kök hücre nedir?”, “kök hücre nerelerden alınır?” ve “kök hücre nasıl uygulanır?” gibi sıklıkla sorduğunuz soruların yanında, hücresel tedaviler hakkında bilmeniz gereken diğer noktalara da değindik.
Kök hücrelerin ortak özellikleri şunlardır:
- Uygun bir büyüme ortamında çoğalabilirler.
- Sınırsız bir şekilde replikasyon yeteneğine sahiptirler.
- Dokuları ve organları iyileştirebilmek adına ihtiyaç duyulan hücrelere dönüşerek bu işlevi yerine getirirler.
- Kendi hücre topluluklarının devamlılığını sağlayarak kendini yenileyebilirler.
- Yaralanmayı ve yıpranmayı takiben hasar görmüş dokuyu onarma potansiyeli taşırlar.
Kök hücreler kaynaklarına göre dört tiptir:
- Yetişkin
- Fetus
- Embriyo
- Göbek kordon kanı
Yetişkin kök hücreleri, embriyo ve fetüslerden elde edilen hücrelerden farklıdır ve insanlarda veya hayvanlarda doğumdan sonra gelişen dokularda bulunur. Bu hücreleri elde etmek için genellikle özellikle üst kalça kemiğinin arkasındaki “iliak çıkıntı” bölgesinde bulunan kemik iliği en uygun yerdir. Kemik iliğinde hematopoetik kök hücreler, endotel kök hücreler ve mezankimal kök hücreler de dahil olmak üzere çeşitli kök hücre tipleri bulunmaktadır. Hematopoetik kök hücrelerin kan oluşturduğu ve lösemi ile anemi gibi kan bozukluklarının tedavisinde kullanıldığı bilinmektedir.
Endotel kök hücrelerin damar sistemini (arterler ve venler) tedavi ettiği ve vaskülerle ilgili tedavilerde kullanıldığı bilinmektedir. Mezankimal kök hücrelerin ise kemik, kıkırdak, kas, sinir, karaciğer ve pankreas hücreleri dahil olmak üzere yaklaşık yüz farklı hücre tipine dönüşebildiği bilinmektedir.
Kök Hücre Türleri Nelerdir
1. Yağ Kök Hücre- SVF (Stromal Vascular Fraction)
Stem hücrelerin yağ dokusundan elde edilebileceği anlaşılınca, yağ hücrelerini çeşitli enzimatik ve mekanik işlemlerle ayırdıktan sonra kalan kompleks kök hücre süspansiyonu için Stromal Vascular Fraction (SVF) terimi kullanılmıştır. SVF, yetişkinlerde bulunan çeşitli hücre tiplerini içerir, bunlar arasında mezankimal, hematopoetik ve endotel kök hücreler bulunur ve 80-100 terapötik özellik sunar. SVF’nin hücreleri, ilgili bölgeler tarafından terapötik hücreler olarak kullanıldığında hastalara intravenöz olarak uygulandığında. İstenirse, hücreler SVF’den ayrılabilir, bireysel olarak kültürlenip farklı tedavilerde kullanılabilir.Benzer şekilde, yanıklar gibi hastalıkların topluca tedavi edilmesini gerektiren durumlarda, hücreler ayrılmadan kullanılır.
2. Mezankimal Kök Hücreler
Yetişkin mezankimal kök hücreler, bağ dokularda bulunan ve köken dokudan hasar görmüş dokulara göç edebilen hücrelerdir. Kemik iliğinden adipöz doku kadar dört kat daha fazla elde edilebilen yetişkin mezankimal kök hücreler, teorik olarak kemik, kıkırdak, kas, sinir, karaciğer ve pankreas hücreleri dahil olmak üzere yaklaşık 100 farklı hücre tipine diferansiye olabilirler.
Mezankimal Kök Hücrelerin Özellikleri:
- Diğer hücre tiplerine dönüşebilme yetenekleri vardır.
- Farklı çevresel koşullar nedeniyle akciğerlerde, midede ve kemik dokusunda farklı görünürler.
- Hasar görmüş hücrelerle birleşebilirler. Mezankimal kök hücreler, sadece köken dokularındaki hasarı onarmakla kalmaz, aynı zamanda diğer dokulara göç edip tamir ve onarıma devam edebilirler.
- Bağ doku kaynaklı kök hücreler olarak, mezankimal kaynaklı dokuların hücre gelişimine ve fonksiyonuna katkıda bulunabilirler.
İnkübasyon için uygun bir laboratuvar ortamında özel kültür süreçleri gereklidir ve bu da gelişmiş teknoloji, altyapı, uzmanlık ve önemli maliyetler gerektirir.
Bu nedenle, dünya çapında sınırlı sayıda merkez, uluslararası standartlara (İyi Üretim Uygulamaları – GMP) uygun klinik kullanım için uygun Mezankimal Kök Hücreler üretmektedir.
3. Hematopoetik Kök Hücreler (Kan Hücresi)
Vücudumuzdaki tüm kan hücreleri, olgunlaşmamış (farklılaşmamış) hücrelerden türeyen hematopoetik kök hücreler olarak adlandırılan hücrelerden türetilir. Genellikle kemik iliğinde (kemiklerin içindeki süngerimsi doku) yeni hücreler oluşturmak üzere bölünmeye hazır olarak bulunurlar. Bu benzersiz hücreler, yıllardır klinik ortamlarda başarıyla uygulanmaktadır.
Hematopoetik Kök Hücrelerin Fonksiyonları:
- Dokulara oksijen taşırlar, bağışıklık sistemini düzenler ve kan pıhtılaşması gibi temel mekanizmaları kontrol ederler.
- Kendini yenileyebilen hücreler olup tüm kan dokularına diferansiye olabilirler.
- Hematopoetik kanserlerde (lösemi-lenfoma-myeloma), hematopoetik olmayan kanserlerde, aplastik anemi, talasemiler, orak hücreli anemi gibi genetik ve/veya kazanılmış kemik iliği hastalıklarında ve giderek artan bir şekilde otoimmün hastalıklarda kullanılır.
4. Endotel Kök Hücreler
Endotel Kök Hücreleri, kemik iliğinde olgunlaşır vebölünme yeteneklerine bağlı olarak, Endotel Kök Hücreleri çoğalarak dolaşıma girer ve mevcut kan damarlarını tedavi etmek üzere dolaşırlar. Kalp ve damar hastalıklarında kan damarlarında hasarın olduğu bölgelere odaklanmada merkezi bir rol oynayarak hasarın onarımına katkıda bulunurlar.Kemik iliğinden ayrıldıktan sonra Endotel Kök Hücreler, olgun endotel hücrelerine diferansiye olabilirler.
5. Otolog Kök Hücre Üretimi
Laboratuvar ortamında başka bir hücre tipine dönüşme yeteneğine sahip olmayan hücreleri kültürlenmesi ve bunların vücuda eksik olan bölgeye tekrar reintrodüksiyon işlemine otolog kök hücre üretimi denir.
Otolog kök hücre üretimi için örnek hücre tipleri şunlardır:
- Fibroblast hücreleri: Cildin alt katmanında elastin ve kolajen üreten temel hücrelerdir. Bu hücreler, gençleştirme tedavilerinde kullanılmak üzere kültürlenip cilde rejuvenasyon yapmak için kullanılabilirler.
- Beta hücreleri: Pankreasta insülin üretiminde rol oynayan hücrelerdir. Bu hücreler laboratuvar ortamında kültürlenip diyabet tedavisinde kullanılabilir.
- Keratinositler: Cildin en dış tabakasını oluşturan hücrelerdir. Yanıklar, sivilce izleri veya üst cilt tabakasının oluşturulmasını gerektiren yaralanmalar gibi durumlarda bu hücreler laboratuvar ortamında üretilip cildi onarmak için kullanılabilirler.